Монгол дерби морин уралдааны анхны санааг Англи улсын “The Adventurists”компанийг үүсгэн байгуулагч Том Морган гаргасан. Миний хувьд малчдыг дэмжин ажиллах, тэдэнд шууд хөрөнгө оруулалт хийхийн зэрэгцээ нүүдэлчдийн соёл ахуйг хадгалж үлдэх, монгол адууг дэлхийд таниулах чин хүсэл мөрөөдөлтэй явдаг учраас Том Морганы саналыг шууд дэмжиж, Монголын талаас зохион байгуулах ажлыг хариуцаж бодит ажил хэрэг болгосон.

Монголчууд аялж мэддэггүй хэрнээ дэлхийгээр аялахыг хүсдэг, аялал жуулчлалын сайн хэрэглэгч байхыг мэддэггүй байсан. Ингээд 1998 оны хавар эхлүүлсэн энэ төсөл маань 2018 он хүртэл 20 жилийн хугацаанд 600 гаруй цуврал нэвтрүүлэг болж дэлхийн 15-16 орон, бүс нутгууд, Монголын бүх аймгийг хамарсан агуулгыг хүргэсэн.

Үзэсгэлэнд Монгол Улсын 21 аймгийн аялал жуулчлалын байгууллагууд нэгдсэн зохион байгуулалттайгаар оролцдогоос гадна тур оператор, жуулчны бааз, ресторан зоогийн газар, аяллын хэрэгсэл ханган нийлүүлэгч, ноос ноолуур, гар урлал, урлаг соёлын байгууллагууд бие даан оролцдог бөгөөд Монгол Улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хамгийн том аялал жуулчлалын үзэсгэлэн болж чаджээ.

Өмнө нь би зүгээр л худалдаа наймааны чиглэлээр бизнес эрхэлдэг байлаа. Монголчууд бид ихэнх зүйлийг гадаадаас авчирдаг, бидний амьдрал Хятадаас хамааралтай, тэндээс авчирна, зарж борлуулна, олсон мөнгөө халааслаад дахиад Хятадад аваачиж өгнө, нэгэн хэвийн тэгээд л яваад байсан. Жинхэнэ дотроосоо, өөрсдийн язгуур үндэснээсээ орлого олж байгаа юм байхгүй. Уул уурхай нь жаахан ухаж төнхсөн юмаа гаргаад зарна, тэрний араас хэдэн малчид нь малаа махалж зарна. 

Дээлтэй Монгол наадмын түүхийг ярина гэхээр өөрийнхөө түүхээс хуваалцахгүй бол болохгүй. Би бол социализмын үеийн бүтээгдэхүүн. Намайг ЗХУ-д Украйны Киевийн Хөнгөн үйлдвэрийн технологийн дээд сургууль руу Ерөнхий сайд байсан Д.Бямбасүрэн даргын удирдаж байсан “Үнэ, стандартын улсын хороо”-ноос томилж сургасан байдаг.

Би Хэнтий аймгийн Батноров суманд төрж өссөн. Миний багад өвөл, зунгүй хүүхдүүд морь унадаг, адуундаа морьтой явдаг, анч нохойгоо дагуулж үнэг хярсны ан хийдэг, мөн өвлийн сардаа адууны тарга хүчээ тогтоох гэж адуугаа уургалдаг, Батноров хийц буюу Тожил дарханы мөнгөн хийцийн эмээл хазаараар айл бүр баяр наадмаараа гангардаг гээд адуу мал дагасан олон сайхан уламжлалтай байлаа.