Хөрөнгө оруулалт авна гэдэг нь компанийхаа тодорхой хэсгийг хэн нэгэн хөрөнгө оруулагчид өгнө гэсэн үг. Хэдий чинээ их хөрөнгө оруулалт авна, төдий чинээ их хувьцаа өгөх нөхцөлтэй. Үүнийг equity буюу хувьцаагаар хөрөнгө оруулах гэж нэрлэдэг. Компанийн гаргасан хувьцаг авсан хэн бүхэн хувьцаандаа хувь тэнцүүлэн таны компанийн оюуны өмч, ноу хау, одоогийн болон ирээдүйн ашгийг хамтран эзэмшинэ гэсэн үг.

• Та хөрөнгө оруулалтын талаар анхан шатны ойлголттой, мэдлэгтай байх.
• Хөрөнгө оруулалт гэдэг бол маш шаргуу хичээл зүтгэлийн хариуд ирэх зүйл.
• Хөрөнгө оруулалт босгохын эсрэг ойлголт нь bootstrapping буюу өөрийн хөрөнгөөр бизнестээ хөрөнгө оруулалт хийх явдал. AirBnb, Mailchimp зэрэг компаниуд томоохон хөрөнгө оруулалт авах хүртэл bootstrapping хийсэн.

Хувьцааны хуваарилалтыг “бялуу хуваах” гэж нэрлэдэг. Бизнес эхлэх үед таны бялуу маш жижиг нэг үмх төдий байх ба та бялууны цорын ганц эзэн. Нэмэлт хөрөнгө оруулалт авбал таны бялууны хэмжээ дагаад томорно. Google олон нийтийн компани болох үед үүсгэн байгуулагч Larry, Sergey нар тус бүр бялууны 15%-ийг эзэмшиж байв. Бага боловч энэ нь асар том бялууны жижигхэн зүсэм юм.

Хөрөнгө оруулалтын үе шат:

• Санааг хөгжүүлэх үе: Энэ үед та ганцаараа байна. Төрсөн олон санаануудаас нэгийг сонгож бизнес болгохоор шулуудна. Санаан дээрээ ажиллах цаг үеэс л бизнесийн үнэ цэнэ үүснэ. Ганц хүнтэй компанийн хувьд хувьцааны талаар ярих хараахан боломжгүй юм.
• Хамтран үүсгэн байгуулагч буюу Co-Founder stage-тэй болох үе: Зөвхөн санаа төдий байсан зүйлийг анхны биет ажил болгоход хугацаа шаардагдаж, бусдын оролцоо, ур чадвар зайлшгүй хэрэгцээтэйг мэдэрч эхэлнэ. Хамтран үүсгэн байгуулагчийн эрэлд гарна. Санаа нийлэх, гар нийлэх үйл явц буюу компани хамтран байгуулах шийдэлд хүрнэ. Түүнд цалин санал болгохгүй, харин ирээдүйд бий болох компанийхаа тодорхой хувийг санал болгох буюу ажлын хөлсийг компанийн хувьцаагаар төлөх юм. Үүнд 50%-ийг санал болгох хэрэгтэй, учир нь таны гаргасан бизнес санааны төлөө том золиос гаргаж, ажлын талыг хийхийг зөвшөөрсөн явдал юм.

Хөрөнгө шаардлагатай үе: Ихэнх тохиолдолд гэр бүл, найз нөхдөөсөө хөрөнгө босгодог. Ойр дотны хүрээнд хөрөнгө оруулагч байхгүй бол бизнесийн үе шатанд эрсдэл үүсдэг гэдгийг ойлгох мэргэжлийн, туршлагатай хөрөнгө оруулагчаас хөрөнгө оруулалт асуух хэрэгтэй.

Компанийг бүртгүүлэх: Компанийхаа 5%-ийг хэн нэгэнд өгөхийн тулд компани албан ёсны бүртгэлтэй болох ёстой. Компаниа бүртгүүлэхдээ 5%-ийг анхны хөрөнгө оруулагчид, 20%-ийг ирээдүйн хөрөнгө оруулагч нар болон ажиллагсдад хуваарилахаар зохицуулна. Хувийг тодорхой болгох нь хамтран үүсгэн байгуулагчдын эзэмших хувь халдашгүй байхад чухал үүрэгтэй. 

Анхны хөрөнгө оруулалтын үе: Анхны хөрөнгөөр ажилласны дараа дахин хөрөнгө оруулалт хайх хэрэгтэй болно. Хөрөнгөгүй бол компани зогсохоос өөр аргагүй.

• Инкубатор, хурдасгуур, экскубатор хөтөлбөрүүдэд хамрагдсанаар хөрөнгө босгох бололцоотой. Ажиллах оффис, зөвлөх менторуудтай болох зэрэг нь давуу тал болно. Хөрөнгө оруулалтын хувьд хязгаарлагдмал буюу ихэвчлэн 20-25000 ам доллар байдаг. (компанийн 5-10% эзэмших нөхцөлтэй)
• Анхны хөрөнгө оруулагчдад танилцуулга хийх, таны бизнес таалагдаж нэг сая доллараар үнэлсэн компанийн үнэлгээг хүлээн зөвшөөрч 200000 ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийхээр болжээ. Одоо хөрөнгө оруулагчдад хэдэн хувь өгөхийг тооцоолъё. 20% лав биш. Нэмэлт хөрөнгө оруулалт орж ирэхээс өмнөх үнэлгээн дээр 200000 ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг нэмж тооцно. 1000000 + 200000 = 1200000 ам.доллар. Энэ бол хөрөнгө оруулалтын дараах үнэлгээ. Эхлээд мөнгөө ав, дараа нь компанийхаа хувийг өг. Мөнгөө авахаас өмнө хувиа өгчихвөл өмнөх үнэлгээний дагуу хувиа тооцож өгөх болно. Хөрөнгө оруулалтыг Post-money үнэлгээнд хувааж үзвэл, 200000/1200000 = 1/6 = 16.7% болно. Хөрөнгө оруулагч компаний 16.7% буюу 1/6-ийг эзэмших нөхцөл бүрдэнэ.

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ хэрхэн явагддаг вэ

Нэмэлт хөрөнгө оруулалтын дараа бүх хувьцаа эзэмшигчдийн хувь 1/6-ээр хорогдсон байгаа. Dilution буюу хувьцааны хорогдол ямар нөлөөтэй болохыг тайлбарлая. Хөрөнгө оруулалт нэмэгдэхийн хэрээр таны эрх мэдлийн хэмжээ багасах сөрөг үр дагавартай. Тэгвэл ямар алхам хийх вэ. Зөвхөн нэн шаардлагатай үед хамгийн ихээр итгэж, хүндэлж явдаг хүмүүсээс мөнгө босгохыг илүүд үзэх хэрэгтэй.

• Venture capital round буюу хөрөнгө оруулалтын сангаас хөрөнгө босгох: Таны компанийг 4 сая ам.доллараар үнэлээд 2 сая долларын хөрөнгө оруулалт хийлээ гэхэд өмнө ашигласан аргачлалаар бодоорой. 2000000/6000000 = 2/6 буюу компаний 33.3% эзэмших болсноор компанийн эзэн болж байна гэсэн үг.

Нэмэлт хөрөнгө оруулалтыг дунд шатны хөрөнгө оруулалт буюу Series A, цаашлаад дараагийн шатны хөрөнгө оруулалтыг Series B, C гэх мэтээр нэрлэдэг. Энэ үед дараах нөхцөлүүд үүсч болно.

• Хөрөнгө оруулалт босгож чадахгүй дампуурах
• Хангалттай хөрөнгө босгож компаниа улам хөгжүүлснээр том компаниудад зарах, эсвэл нэгдэх
• Эсвэл маш сайн ажиллаж шат шатны хөрөнгө оруулалтаа амжилттай босгосны дараа хувьцаагаа олон нийтэд санал болгох буюу IPO хийх

IPO хийх: Гэхдээ сая сая иргэдээс хөрөнгө босгох үйл явц юм. Хөрөнгийн бирж дээр компанийн хувьцааг байршуулж худалдан авахыг хүссэн хүмүүст арилжих нь хөрөнгө оруулагч хайж, гуйж явахаас илүү хялбар зам гэж хэлж болно. Гараанаас эхлэх үед зовлонг нь хамт үүрэлцэж, хүч хөдөлмөр, цаг хугацаа, бүхий л зүйлээ золиосонд гаргасан үндсэн багийн хамт олны хөлс хөдөлмөрөө үнэлүүлэх нэгэн боломж нь IPO байх бөгөөд маш том болсон бялууны маш жижигхэн ч гэсэн өндөр үнэтэй зүсмээ арилжих нөхцөл үүсдэг.

Бизнесээ оновчтой үнэлэх: Бизнесийн үнэлгээ гэдэг нь таны компаний үнэлгээ гэсэн үг. Ирээдүйд орших эсвэл эс орших бизнесийг үнэлэх нь маш их төсөөлөл шаарддаг бөгөөд сайтар бодож боловсруулахад тулгуурлана. Хөрөнгө оруулагчдаас авсан мөнгөн дүнгийнхээ оронд компанийхаа хувийг санал болгож байгаа тул үнэлгээгээ тооцоолох хэрэгтэй. Компанийн эхэн үеийн үнэгээ гэдэг бол ирээдүйд компанийн өсөх чадавхийг тооцоолон гаргасан үнэлгээ юм.

Үнэлгээ заавал өндөр үнэлгээтэй байх ёстой биш. Гарааны үед үнэлгээг өндөр тавьбал дараагийн шатны хөрөнгө оруулалтын үед өмнөхөөс илүү үнэлгээтэй болсон байх буюу асар хурдан өсөлттэй байхыг шаарддаг. Тогтмол өсөлттэй байх хоёр стратеги бий.

• Томоор сэтгэ, том алхам хий. Компаниа өндөр үнэлгээтэй байгаа үед ихэнх мөнгөө аль болох хурдацтай өсөхөд шаардлагатай зүйлсэд зарцуулах хэрэгтэй. Ингэснээр хөрөнгө оруулалтын дараагийн үед илүү өндөр үнэлгээтэй болно.
• Гарцаагүй хүрэх ёстой өсөлтөд тэмүүл. Аль болох бага зардал гаргаж, тогтвортой өсөлтийн хэмжээ тогтоохыг эрмэлз. Үнэлгээ тогтвортой өссөнөөр дараагийн шатны хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх болно.

Эхэн үеийн үнэлгээ: Эхний 18 сард хэрэгтэй буй хөрөнгийг эхлээд тооцоолохоос эхэлнэ. Мөн энэ нь дараагийн хөрөнгө оруулалтын үе хүртэлх шаардлагатай байгаа хамгийн бага дүн юм. Энэ гарааны хөрөнгө үгүй бол бизнесийн өсөлт ч үгүй гэдгийг хөрөнгө оруулагчдад ойлгуулах хэрэгтэй.

• Хөрөнгө оруулагч хүнд компанийхаа 40%, 50%-иас илүүг хөрөнгө оруулагчдад өгөхгүй байхыг зөвлөе. Эхний хөрөнгө оруулалт маш чухал бөгөөд түүнээс хамаарч дараа дараагийн хөрөнгө оруулалт бүрд компани эзэмших хувь хэмжээ багасах нөхцөл үүсдэг.
• Гарааны хангалттай хөрөнгө оруулалт босгосон тохиолдолд компанийхаа 30% хүртэлхийг өгч болно. 100000 ам долларын хөрөнгө оруулалтанд компаний үнэлгээнээс хамаарч 5-20%-ийг тооцох боломжтой.

Бизнесийн өсөлт: Хөрөнгө оруулагчдад бизнесийнхээ эерэг үр дүнг үзүүлэхийг зорилго болгох хэрэгтэй. Ажил хэрэг таны хүссэнээр явахгүй байсан ч танай компани 100000 хэрэглэгчтэй байхад 6-8 сарын дотор нэг сая ам.доллар хүртэл хөрөнгө оруулалт авах хангалттай шалтгаан болно. Хэдий чинээ бизнесээ тэлнэ, төдийчинээ үр ашиг хүртэнэ.

Нэр төр: Үүсгэн байгуулагчийн өмнөх бизнес, санаачилга, бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нь амжилттай хэрэгжиж байсан бол заавал бизнесийн тэлэлтгүйгээр хөрөнгө оруулалт авах магадлал маш өндөр, мөн компанийн үнэлгээ өндөр байх боломжтой.

Орлого: Орлого бол компанийн үнийг тогтоох үйл явцыг хялбарчилж өгдөг хүчин зүйл. Худалдан авагч төвтэй бизнесүүдийн хувьд орлого бага бол компанийн үнэлгээ ч дагаад багасдаг. Компани хурдацтай өсөхийн зэрэгцээ мөнгө олдог байх ёстой. Өсөлт удаан бол зөвхөн мөнгө л олдог уламжлалт бизнесийн нэгэн адил болно.

Хөрөнгө оруулагчидтай хийх уулзалтыг маш ойлгомжтой, бас ажил хэрэгч хүсэлт тавьснаар дуусгаж байгаарай.