Их Жаргалантын дурсгал

Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын төвөөс өмнө зүгт 10 орчим км зайд Их Цагаан нуурын урд, Жаргалантын овооны хойд талд нэлээд тооны дугуй болон дөрвөлжин хүрээт булш, хиргисүүр бүхий дурсгал бий. Эдгээрийн урд захад эрт үед ухагдаж тоногдон хашлага чулуунууд нь хөндөгдөж эмх замбараагүй болсон, голдоо хонхойсон урт хашлага чулуутай дөрвөлжин булшнууд бий. Эдгээр булшны хананд буган чулуун хөшөөдийг ашигласан байсан бөгөөд хөндлөнгөөрөө газар гүн шигдэж, ил гарсан хэсэг дээрх дүрслэлүүд он цагийн уртад балран бүдгэрсэн байдаг. Буган хөшөөдийн дундаж өндөр нь 160-170см, зузаан нь 15-20см хэмжээтэй бөгөөд шаргал өнгийн боржин болон хар хөх өнгийн занар чулуу ашиглан хийжээ. Их Жаргалантын дөрвөлжин булш нь төмөр зэвсгийн үед холбогддог боловч хүрлийн үеийн буган чулуун хөшөөг булшны хана, хүрээ болгон хэрэглэсэн нь илт байдаг. Тус дурсгал он цагийн хувьд НТӨ YII-III зууны үед холбогдох ажээ.